Hoofdthema's Digitale Geletterdheid
Introductie
We beginnen de reis over digitale geletterdheid bij de uiteenzetting van de vier hoofthema’s.
Op deze pagina vindt u per hoofdthema een beschrijving van de definitie zoals ik die voor ogen had toen ik begon met deze minor. Daarnaast geef ik ook mijn persoonlijke visie en een aantal lesideeën voor dit thema. Deze drie onderdelen heb ik aan het begin van de minor geschreven voor een opdracht.
Nu, aangekomen aan het einde, heb ik over een aantal van deze thema’s mijn visie bijgesteld. Daar waar het van toepassing is, zal ik beschrijven hoe mijn visie of ideeën voor de praktijk zijn veranderd over de afgelopen maanden. De aanpassingen staan aan het einde van elk thema beschreven.
Thema 1: Mediawijsheid
Mijn definitie
Mediawijsheid houdt voor mij in dat je als persoon op bewuste en kritische wijze gebruik maakt van digitale media. Maar dat dekt de lading nog niet volledig, mediawijsheid gaat voor mij voornamelijk over technologie zodanig inzetten in je leven dat het een verrijking wordt van jezelf. Het is als het ware het bewandelen van de haarfijne lijn tussen leven met technologie en leven door technologie (van den Berg, 2022).
Daarnaast zie ik mediawijsheid ook als een soort koppelstuk met het vierde hoofdthema informatievaardigheden. Het bewust gebruik maken van applicaties en websites, waarbij men ook bewust is van de impact op het individu. Hoe we omgaan met sociale media, online contact en misinformatie hoort voor mij persoonlijk net zo goed bij mediawijsheid als dat het bij de informatievaardigheden behoort.
Mijn visie op mediawijsheid in het onderwijs.
Als ik mediawijsheid visualiseer in een klassikale setting dan zie ik al snel een toepassing die een goede band kan creëren met het vak burgerschap. Maar, daarnaast zie ik ook de mogelijkheid om het onderwerp te behandelen bij andere vakken, waaronder uiteraard Engels. Daarentegen denk ik wel dat de grondslag ligt in het burgerschap/maatschappijleer onderwijs. Het ondersteunen en instrueren van leerlingen over het gebruik van smartphones, sociale media, nieuwswebsites, YouTube en dergelijke applicaties is van cruciaal belang als we wensen dat die leerlingen opgroeien tot “volwaardige en zelfredzame” volwassenen. Met het oog op de toekomst zie ik de mogelijkheid om als docent Digitale Geletterdheid meer en meer connecties te leggen tussen verschillende vakken en het hoofdthema mediawijsheid. Vanuit het vak Engels kan men kijken naar hoe wij hier in Nederland, Engelse media consumeren en wat voor invloed dit heeft op onze samenleving, denk bijvoorbeeld aan culturele gewoontes die worden overgenomen door dat het viraal gaat op social media. Daarnaast kan men binnen het Engels vak ook zeker bruggen slaan vanuit mediawijsheid met bijvoorbeeld meer politiek geladen boodschappen, zo zie ik een mogelijkheid gesprekken aan te knopen over desinformatiecampagnes, phishing en sexting. In eerste instantie is het naar mijn mening zaak om ons eerst te richten op het voorlichten en bewustzijn creëren over de verschillende facetten van dit onderwerp.
Lesideeën voor de praktijk
Lesidee: Online privacy & veiligheid
Het lesidee wat ik heb verzonnen voor het hoofdthema Mediawijsheid gaat over het beheren en begrijpen van online privacy & veiligheidsmaatregelen. De bedoeling is dat deze 3 onderwerpen worden verspreid over een lessenserie van 3 lessen.
Elke les heeft zo zijn eigen onderwerp, en deze bouwen op elkaar voort. Elke les wordt afgesloten met een kleine opdracht die toepassing heeft op het besproken onderwerp.
Doel van de lessen
1. De student begrijpt hoe je sterke wachtwoorden maakt om je accounts te beschermen.
2. De student kan zelfstandig privacy instellingen aanpassen en begrijpen.
3. De student kan zelfstandig persoonsgegevens opvragen bij bedrijven en weet hoe hij/zij een beroep kan doen op het recht op vergetelheid.
Inhoud van de lessen
1. Behandelen wachtwoorden, hoe maken jullie een sterk wachtwoord? Wat is een sterk wachtwoord? Wie is er wel eens gehackt? Hoe is dat geweest? Hoe heb je het ervaren? Wat waren de gevolgen en hoe heb je het opgelost?
Opdracht
Inspecteer de wachtwoorden van je meest gebruikte apps (Instagram, snapchat, tiktok, etc.) Vergelijk deze wachtwoorden met de opgestelde regels uit de les, is het wachtwoord sterk genoeg? Trek een conclusie en pas indien nodig het wachtwoord aan.
2. Weten de studenten hoe zij privacy instellingen kunnen vinden en aanpassen? Hoe hebben privacy instellingen invloed op het gebruik van een applicatie? Waarvoor dienen de instellingen?
Opdracht
Ga op onderzoek uit naar de mogelijkheden in privacy instellingen van (applicatie, Instagram, Facebook, Snapchat, TikTok, maakt niet uit). Heb jij toestemming gegeven voor alles? Bekijk eens de informatie die een bedrijf al heeft verzameld over jou. Beschrijf in 100 woorden wat je hebt ontdekt en waar je verrast over bent.
3. Wat is het Recht op Vergetelheid (AVG)? Hoe vraag ik gegevens op bij een bedrijf? Waar kan ik terecht met klachten over veiligheid van persoonsgegevens? Hoe vraag ik het recht op vergetelheid aan?
Opdracht
Schrijf een voorbeeldbrief waarin je een aanvraag doet tot inzage en mogelijke vergetelheid van jouw gegevens bij een bedrijf.
Revisie
Wat betreft mediawijsheid heb ik mijn persoonlijke visie aangepast aan de hand van ontvangen feedback en het opdoen van nieuwe kennis. Met name als het gaat om hoe ik denk dat digitale geletterdheid en mediawijsheid kunnen worden geïntegreerd met andere vakken. In eerste instantie was mijn visie hierop vrij positief over het slaan van bruggen tussen Engels en de onderwerpen van digitale geletterdheid.
Inmiddels is mijn mening hierover enigszins gematigd, ik geloof nog steeds dat er wel mogelijkheden zijn om de connectie te maken met andere vakken. Maar de manier waarop is wel veranderd. Hierboven beschreef ik “daarnaast kan men binnen het Engels vak ook zeker bruggen slaan vanuit mediawijsheid met bijvoorbeeld meer politiek geladen boodschappen, zo zie ik een mogelijkheid gesprekken aan te knopen over desinformatiecampagnes, phishing en sexting.”
Nu zou ik zeggen dat de connectie tussen deze twee vakken beter tot zijn recht zou komen door bijvoorbeeld een les te geven waarin je aandacht besteed aan technische of academische leesvaardigheid. Waarbij de kern van de les ligt in het vak Engels, maar de context komt vanuit digitale geletterdheid. Denk bijvoorbeeld aan vragen zoals: Wat is het verschil tussen digitale leesvaardigheid en normale leesvaardigheid? Waarom is het belangrijk om online ook een goede leesvaardigheid te hebben?
Lesidee revisie
Aan de hand van de feedback die ik kreeg over mijn lesidee die hierboven beschreven staat, heb ik een aantal aanpassingen gemaakt. Het originele idee bestaat uit 3 lessen die op elkaar uitbouwen. Na het ontvangen van de feedback van Roland & Henk over deze suggesties heb ik besloten dat dit lesidee nog iets verder uitgebouwd kan worden.
Als er bijvoorbeeld een vierde les aan deze lessenserie wordt toegevoegd, ontstaat er een mogelijkheid om de 4 lessen af te stemmen op de vier verschillende onderdelen van digitale geletterdheid. In de feedback werd bijvoorbeeld genoemd dat mijn huidige lesidee elementen bevat van in ieder geval ICT-basisvaardigheden en mediawijsheid.
Door de huidige doelen iets specifieker te maken kan er voor elk lesidee een connectie gemaakt worden. Mijn idee hierover is als volgt.
1. Behandelen wachtwoorden, hoe maken jullie een sterk wachtwoord? Wat is een sterk wachtwoord? Wie is er wel eens gehackt? Hoe is dat geweest? Hoe heb je het ervaren? Wat waren de gevolgen en hoe heb je het opgelost?
2. Weten de studenten hoe zij privacy instellingen kunnen vinden en aanpassen? Hoe hebben privacy instellingen invloed op het gebruik van een applicatie? Waarvoor dienen de instellingen?
Aanpassing doel 2
Om dit doel te specificeren voor ICT basisvaardigheden kan er voor dit lesidee de toevoeging worden gemaakt om de focus niet per se op privacy instellingen te leggen, maar op hoe data wordt verwerkt en gebruikt door bedrijven. Bijvoorbeeld de algoritmes die suggesties maken op je tijdlijn. Of hoe je controle kan uitoefenen op welke persoonlijke data je door bedrijven laat gebruiken (dit doet men door privacy instellingen aan te passen).
Met deze toevoeging maak je het zodat de les iets meer focus krijgt op het daadwerkelijke gebruik van applicaties en begrijpen hoe data gebruikt wordt. Wat de connectie met ICT-basisvaardigheden kan versterken.
3. Wat is het Recht op Vergetelheid (AVG)? Hoe vraag ik gegevens op bij een bedrijf? Waar kan ik terecht met klachten over veiligheid van persoonsgegevens? Hoe vraag ik het recht op vergetelheid aan?
Aanpassing doel 3
Voor dit doel voorzie ik een mogelijkheid om dit iets concreter aan te laten sluiten op informatievaardigheden, het heeft in de kern natuurlijk al een connectie met begrijpen hoe jouw rechten als persoon vastgelegd zijn binnen de EU. Deze connectie kan worden versterkt door het concreet bespreken van de AVG regelgeving, uiteindelijk kan er in dit lesonderdeel ook een connectie worden gelegd met waarom het begrijpen van de AVG belangrijk is als docent in de toekomst.
Extra vierde doel
Om deze lessenserie compleet te maken voeg ik een vierde lesdoel toe, waarbij de focus zal liggen op het begrijpen en beïnvloeden van algoritmes die we dagelijks tegenkomen in ons consumptiegedrag online. Hoe werken suggestie algoritmes op TikTok en Youtube? Wat doen deze algoritmes precies en waarom? Zijn er ervaringen van algoritmes die de studenten iets voorschotelt waar zij verrast over waren of zelfs geschokt? Hoe kan je invloed uitoefenen op deze algoritmes?
Nou is dit vierde doel nog niet heel erg concreet, maar de bedoeling ervan is om een connectie te maken met Computational Thinking, deze connectie zal niet per se gaan over het denkproces en de trechter zoals wij dit in de lessen hebben behandeld, maar zal zich met name bezighouden met het effect en het begrijpen van algoritmes online.
Thema 2: Computational Thinking
Mijn definitie
Het onderdeel Computational Thinking heeft een aantal invalshoeken die belangrijk zijn. In de kern wordt Computational Thinking gedefinieerd als een denkproces dat kan worden toegepast om problemen op te lossen en mogelijk een algoritmische oplossing toe te passen.
Maar naast leren hoe een computer denkt (de logische stappen), is er ook nog een onderdeel dat specifieker betrekking heeft tot het leren begrijpen hoe een computer of algoritme werkt.
Het begrijpen van basis programmeertalen zoals HTML en Python zijn hier een onderdeel van. Afhankelijk van het niveau waarop Computational Thinking toegepast gaat worden, wordt er een afweging gemaakt over welk van deze invalshoeken zal worden gebruikt. In de basis zal ik de toepassing van dit hoofdthema zien als het aanleren van een logisch denkproces. Namelijk het herformuleren van een probleem, gegevens organisatie, analyse en representatie van gegevens, om zodanig een oplossing te vinden voor het originele probleem.
Mijn visie op computational thinking in het onderwijs.
Persoonlijk zie ik Computational Thinking als een fantastische basis om leerlingen een kritisch denkvermogen aan te leren. De definitie zoals die werd gegeven tijdens de lessen digitale geletterdheid geeft hier inzicht op. Er is een groot aantal mogelijke invalshoeken van problemen, verschillende doelgroepen die wellicht te maken hebben met het probleem en dergelijke variabelen. Het aanleren van een open blik en kritisch denkvermogen in het licht van vraagstukken zoals je tegen kan komen in Computational Thinking is daarbij cruciaal. Het stelt leerlingen in staat om buiten hun eigen belevingswereld en perceptie te kijken.
De grote variatie in mogelijke invalshoeken en toepassingen van Computational Thinking geven ons dan ook een enorm draagvlak om keuzes te maken over de toepassing in de les. Ikzelf richt mij voornamelijk op het onderwijzen van mbo-leerlingen, en in dat opzicht zie ik dan ook een grote hoeveelheid mogelijkheden. Afhankelijk van het studiegebied waar ik mogelijk les ga geven kan je vrijwel altijd het studiegebied meenemen in het onderwijzen van Computational Thinking. Denk aan bakkers opleidingen, social-work, beveiliging, alle mogelijke opleidingen die je tegenkomt op het mbo heeft wel een raakvlak met CT. Ik vind het zelf dan ook moeilijk om nu een eenzijdig voorbeeld te geven van een toepassing in een les, maar vanuit de lesideeën hieronder krijgt u een redelijk inzicht.
Lesideeën voor de praktijk
Tijdens het zoeken naar mogelijke lesideeën voor Computational Thinking stuitte ik al snel op een probleem. Een groot deel van het aanbod van lessen online zijn bij Computational Thinking gericht op het leren van programmeren, een invalshoek die we niet veel besproken hebben tijdens de lessen. Ik heb dan ook aardig wat moeite gehad met het bedenken van een fatsoenlijk lesidee voor dit onderwerp. Uitgaande van de door ons in de les besproken definitie van Computational Thinking denk ik dat de eerste stap in het onderwijzen van dit onderwerp mij zal moeten richten op het uitleggen en introduceren van Computational Thinking. Nou moet ik bij dit lesidee wel vermelden dat de werkelijke inhoud enorm kan verschillen per vakgebied. De insteek is dat de leerlingen leren begrijpen hoe een simpele handleiding (beslisboom: doe eerst A en vervolgens B), een connectie heeft met het logische denkproces van een computer. Daarnaast zal dit denkproces worden onderbouwt met voorbeelden van problemen en hoe je die kan benaderen.
Doel van de les
De student krijgt een idee van wat Computational Thinking is en wat de CT-trechter inhoudt.
De student kan gebreken identificeren in een handleiding.
Inhoud van de les
1. Bespreken begrip Computational thinking
2. Voorbeeld aanhalen van een handleiding en hoe dit het denkproces reflecteert van CT.
3. Leerlingen gaan aan de slag met een simpele handleiding en gaan vervolgens identificeren welke stappen nog ontbreken in de handleiding.
Revisie
Wat betreft Computational Thinking is het wellicht wel duidelijk dat ik dit het meest ingewikkelde onderwerp vond om een praktisch lesidee voor te bedenken. Ik denk dat ik met het originele idee een prima opzet heb geschreven die, wanneer deze iets concreter gemaakt wordt, prima zou kunnen dienen als een introductie les voor Computational Thinking.
Om de les iets concreter te maken beschrijf ik hieronder hetzelfde lesidee, maar ditmaal met een concrete context in het voorbeeld wat het wellicht duidelijker maakt op welke wijze dit in een praktijksetting naar voren zou kunnen komen.
Lesidee revisie
In dit voorbeeld gaan we er van uit dat deze handleiding lesgegeven wordt in de context van een mbo-opleiding met de richting beveiliging. In deze specifieke context kan er een sterkere connectie worden gemaakt in het voorbeeld met het werkveld van de opleiding, wat de intrinsieke motivatie van studenten ook weer kan bevorderen voor dit onderwerp. In de kern lijkt dit lesidee op het voorbeeld wat gegeven wordt in het YouTube filmpje hieronder (de stappen die benodigd zijn om een broodje pindakaas met jam te maken en reflecteren op hoe deze stappen beschreven zijn).
Programming with a PB&J sandwich
Doel van de les
1. Introductie van het gebruik van handleidingen in een calamiteiten plan (stapsgewijs uitschrijven van een proces bij bijvoorbeeld een bedrijfsongeval of een BHV situatie zoals brand).
2. Connectie maken van het denkproces dat komt kijken bij het schrijven van handleidingen, en hoe dit verhoudt tot het denkproces wat komt kijken bij de CT-trechter & Computational Thinking. Uiteraard zullen deze termen enige toelichting vereisen om het principe uit te leggen.
3. Leerlingen gaan aan de slag met een handleiding die beschrijft welke handelingen moeten worden ondernomen tijdens een brandmelding op hun werkplek (deze handleiding kan zelf geschreven zijn door de docent of er kan gebruik worden gemaakt van een voorbeeld wat binnen de school gebruikt wordt).
4. Leerlingen reflecteren op de stappen uit de handleiding en bepalen welke onderdelen ontbreken of niet duidelijk genoeg beschreven zijn. Bespreek dit met de klas.
Thema 3: ICT-basisvaardigheden
Mijn definitie
ICT-basisvaardigheden zijn simpelweg de vaardigheden die we nodig zijn in de huidige maatschappij om goed om te kunnen gaan met de applicaties die we dagelijks gebruiken. Zo is er het ECDL Diploma, ook wel het Europees computerrijbewijs genoemd. Dat diploma houdt zich voornamelijk bezig met de werking en het gebruik van Word, Excel, PowerPoint, Publisher, en dergelijke Microsoft-officeapplicaties. Bij het onderwerp ICT-basisvaardigheden binnen de digitale geletterdheid komen hier nog wel een aantal andere aspecten bij kijken. Buiten het aanleren van de nodige skills om bijvoorbeeld een goed Word document op te zetten, bestanden te organiseren in een logische mappenboom of gebruik te maken van alle features op je smartphone, zien we bij de ICT-basisvaardigheden ook een nadruk liggen op het algemene apparaat gebruik, hoe gebruik je een smartphone, tablet, laptop, pc, Windows, IOS en dergelijke variaties.
Mijn visie op ICT-basisvaardigheden in het onderwijs.
Het onderdeel ICT-basisvaardigheden is er één die mij uiteraard dicht bij het hart staat vanwege mijn achtergrond als ICT ’er. Het ECDL-diploma behaalde ik een aardig lange tijd geleden, en sinds dien pleit ik ervoor dat iedereen die cursus zou moeten doorlopen. Het begrijpen van alle Microsoft Office programma’s heeft mij over de afgelopen jaren enorm geholpen. Ik zie dan ook een grote mogelijkheid om deze skills over te brengen aan mijn leerlingen, en het fijne aan dit onderwerp is dat het vrijwel op alle vakken toepasbaar gemaakt kan worden. Bij elk vak op school komen we tegenwoordig in aanraking met Officeprogramma’s of in ieder geval het gebruik van een device.
Lesideeën voor de praktijk
Doel van de les
1. De student kan zelfstandig gebruik maken van de Microsoft Office – Word applicatie.
2. De student kan een professioneel uitziend document afleveren door gebruik van koptitels & automatische inhoudsopgaves en soortgelijke functies.
Inhoud van de les
1. Bespreken van het gebruik van Microsoft Office, wie heeft er moeite mee? Waarvoor kan het gebruikt worden? Waarom is het belangrijk om goed om te kunnen gaan met deze applicaties?
2. Hoe ziet een goed document eruit in Word? Wat heb je nodig om een goed document op te zetten?
3. Behandelen van mogelijke functies in Microsoft Word (automatische inhoudsopgave, paginanummers, voorpagina’s, referenties, afbeeldingen invoegen, converteren naar PDF).
Opdracht
Gebruik een oud document (portfolio of iets dergelijks) en pas deze aan door gebruik te maken van de aangeleerde skills. Toon aan dat je de besproken functies weet toe te passen.
Revisie
Voor dit hoofdthema heb ik slechts een kleine toevoeging, deze aanpassing maak ik na het analyseren van de ontvangen feedback over het lesidee, zowel als de feedback en evaluatie van de praktijkles die ik te samen met Kirsten heb gegeven over dit onderwerp. Het voornaamste wat een toevoeging zal zijn aan het lesidee voor de ICT-basisvaardigheden heeft betrekking op het bieden van context en betekenis voor de studenten.
Toevoeging lesidee
Punt 2
Hoe ziet een goed/slecht document eruit? Waarom is het belangrijk om een goed uitziend document te kunnen maken? Wat zou het effect kunnen zijn als je een slecht uitziend document inlevert bij je docent / Of wat zou jij denken als je een slecht uitziend document van één van je studenten krijgt aangeleverd?
Deze extra vraagstukken waar aandacht aan kan worden besteed dienen om de student bewust te maken van het effect dat een slecht uitziend document kan hebben. Werkgevers, teamleiders, maar ook jijzelf ten op zichte van je leerlingen, zullen een aanname maken of vooroordeel scheppen gebaseerd op het document wat jij of je leerling inlevert. Dit effect is alleen maar groter als degene die dit document onder ogen krijgt geen persoonlijke ervaring heeft met jou, waardoor hun mening puur gebaseerd wordt op het document wat zij voor zich hebben.
De vragen kunnen worden ondersteunt met praktische voorbeelden, bijvoorbeeld een slecht gemaakt document zonder opmaak, kopteksten of inhoudsopgave.
Thema 4: Informatievaardigheden
Mijn definitie
Het begrip informatievaardigheden is een vrij breed begrip. Het heeft betrekking tot een groot aantal onderdelen binnen de digitale geletterdheid en komt ook veel terug als men bezig is met zaken bespreken uit het mediawijsheid onderwerp. Het begrip informatievaardigheden geeft ons antwoord op een aantal van de volgende vraagstukken; hoe vind je goede informatie online? Hoe check je of de website die je wilt gebruiken wel betrouwbaar is? Hoe herken je phishing e-mails? Hoe herken je desinformatie online?
Dit is slechts nog een klein voorbeeld van de vragen waar informatievaardigheden antwoorden op probeert te geven, er zijn zeker nog veel meer andere invalshoeken die hier ook bij aan bod kunnen komen. Maar in de kern gaan we er van uit dat informatievaardigheden zich voornamelijk richten op het zoeken, vinden, en organiseren van informatie voor bijvoorbeeld een portfolio, verslag, betoog of andere documenten die je mogelijk tijdens werk of school moet maken.
Mijn visie op informatievaardigheden in het onderwijs.
Informatievaardigheden is één van de onderdelen uit de digitale geletterdheid die naar mijn mening zeer belangrijk zijn (samen met mediawijsheid). Het is, met name in de huidige maatschappij, cruciaal dat men in staat is om desinformatie te identificeren. Elke dag worden we gebombardeerd met informatie en lang niet iedereen staat erbij stil om zich af te vragen of die informatie wel compleet of juist is.
Door leerlingen de skills aan te leren die ze nodig zijn om dat soort inhoudelijke vragen te beantwoorden stellen we hen in staat zich beter te verdedigen tegen zogeheten “schapen gedrag” of Dunning-Kruger achtige personages. Niet alleen het kunnen onderscheiden van kaf en koren is belangrijk in deze informatiemaatschappij, ook zelf in staat zijn om informatie op juiste wijze te presenteren is even belangrijk als dat eerste. Hoe formuleer je een goed argument, is bijvoorbeeld één van die extra vraagstukken die naar mijn mening indirect ook betrokken zouden moeten worden bij informatievaardigheden, zoals in de vroege oudheid retoriek werd onderwezen, zie ik dat ook als onderdeel van dit geheel.
Lesideeën voor de praktijk
Het lesidee wat ik heb verzonnen voor informatievaardigheden heeft betrekking tot, de in mijn ogen, meest ernstige vorm van internet gebruik. Namelijk het verspreiden van desinformatie. In de les ga ik in gesprek met de leerlingen over desinformatie en hoe dit de wereld in wordt geholpen. Uiteraard ligt de focus op het herkennen van desinformatie en hoe men onderscheid kan maken tussen betrouwbare bronnen en nep nieuws. De stappen die hieronder beschreven worden vinden niet per se in die volgorde plaats.
Doel van de les
1. De student kan onderscheid maken tussen betrouwbare bronnen en nepnieuws.
2. De student kent de nodige stappen om nepnieuws te herkennen en past deze toe.
3. De student begrijpt de gevolgen van desinformatie en hoe deze onze maatschappij bedreigen.
Inhoud van de les.
1. Wat is nepnieuws? Hoe doet het zich voor in de wereld? Kennen we voorbeelden van nepnieuws? Kennen we gevolgen van het verspreiden van desinformatie? Hoe kan het dat nepnieuws zo populair is? Welke onderwerpen komen vaak aan bod als het gaat over desinformatie?
2. Hoe kan je nepnieuws herkennen en wat heb je nodig om te onderscheiden of het een betrouwbare bron is of niet? Welke vragen kan je stellen om een artikel of nieuwsbericht te doorgronden?
3. Wat maakt desinformatie/nep nieuws zo populair? Bekijk mogelijk een video over nepnieuws zoals de reconstructie van Nieuwsuur over Jaap van Dissel & Gideon van Meijeren.
Opdracht: Bereid een aantal nep artikelen voor die je als docent zelf schrijft, wees er zeker van dat deze overtuigend zijn, en vraag de studenten te doorgronden of de claims die gemaakt worden betrouwbaar zijn.
Revisie
Voor dit onderdeel zal mijn revisie zich met name focussen op het concretiseren van het lesidee. De aanpassingen hiervoor baseer ik op de ontvangen feedback over het lesidee, zowel als de ervaringen die ik heb opgedaan tijdens het onderwijzen van dit onderwerp.
Lesidee revisie
Om de lesinhoud voor dit lesidee te verstevigen is er een mogelijkheid om de verschillende onderdelen van de lesinhoud (punten 1, 2 en 3) uit te breiden met concrete voorbeelden.
Om de studenten enige scaffolding te bieden, waarmee men hen kan begeleiden in het denken en komen tot waardevolle conclusies is het verstandig om voor elk punt een concreet voorbeeld te gebruiken waar kort over gediscussieerd kan worden met de klas. Per punt hiervoor een voorbeeld.
1. Voor dit onderdeel kan er gebruik worden gemaakt van verschillende concrete voorbeelden van nepnieuws, denk bijvoorbeeld aan de verkiezingen van Amerika in 2016, de corona pandemie en de ophef over vaccinaties, en de propaganda oorlog die op dit moment woekert tussen het Westen en Rusland. Door het gebruik van concrete voorbeelden kan je de leerlingen ondersteunen om meer eigen input te geven en met eigen voorbeelden of gevolgen van desinformatie te komen.
2. Om dit punt te ondersteunen is het gebruik van een praktische opdracht aangeraden, zo maakte ik in mijn eigen les over dit onderwerp gebruik van een voorbeeld website (die ogenschijnlijk er legitiem uitziet, maar op de achtergrond volstaat met onjuiste claims). Online zijn er een legioen aan concrete voorbeelden te vinden waarmee men een opdracht kan samenstellen waarbij de studenten onderzoeken of het voorbeeld juiste informatie bevat of juist desinformatie is. Vraag de leerlingen hun gedachten op te schrijven en bespreek uiteindelijk met de klas welke bevindingen zij hebben gedaan en hoe zij hun conclusie hebben getrokken.
3. Om dit punt te concretiseren is het belangrijk dat er eerst aandacht wordt besteed aan hoe desinformatie zich verspreid in de maatschappij. Voor een concreet voorbeeld zou kunnen gekeken worden naar de effecten van overtuigingen gebaseerd op desinformatie binnen bijvoorbeeld een gezin. Wat is het effect als de ouders bijvoorbeeld geloven dat vaccinaties autisme veroorzaken? Hoe veranderd de gezinsdynamiek als een deel van het huishouden heilig overtuigd is van de Flat Earth theorie? Met dit voorbeeld maken we het vraagstuk over de effecten van desinformatie kleiner en toegankelijker, en helpt dit hopelijk ook om leerlingen te motiveren tot meer participatie.
