Les 3: ICT Basisvaardigheden
Introductie
Samenvatting van de lesinhoud
De derde les heeft het onderwerp van ICT-basisvaardigheden. Voor deze les hebben we er specifiek voor gekozen om de focus te leggen op het gebruik van Microsoft Word om goed uitziende documenten te produceren voor school, werk of privé. Daarbij besteden we uiteraard ook aandacht aan wat een goed document nou is of kan zijn, en hoe het ontwerp van een document invloed kan hebben op hoe anderen naar je kijken.
De les begint met een korte energizer waarbij de klas gevraagd wordt om een oordeel te vellen over de docenten gebaseerd op hun kleding. Om deze energizer goed te visualiseren hebben wij onze kleding keuzes ook afgestemd op elkaar met het doel dat er een duidelijk verschil aanwezig is. Eén docent had zich hiervoor op een wat professionelere wijze gekleed, en de ander ging voor het tegenovergestelde, met een T-shirt van een metal band als het meest opvallende stuk kledij.
Aan de studenten de vraag, wie van deze docenten zou je bijvoorbeeld meer vertrouwen? Of van wie verwacht je dat hij/zij een goede les zal gaan geven? Aan de hand van de antwoorden die hieruit voortkomen, kan er een connectie gelegd worden van hoe wij onszelf presenteren, naar hoe wij documenten presenteren.
Na deze bespreking is er een korte opdracht waarbij de studenten een document gaan analyseren die opzettelijk een enorm slecht design heeft met weinig overzicht. De studenten schrijven alle punten op waarvan zij denken dat er verbeteringen kunnen worden gemaakt. Nadat de studenten de tijd hebben gehad om hun antwoorden op te schrijven bespreken we deze met de klas.
Het tweede gedeelte van de les focust zich op de praktische vaardigheden die nodig zijn om een goed uitziend document te maken. Hierbij wordt eerst kort besproken welke tekstverwerkers de studenten al kennen en gebruiken, waarvoor ze deze gebruiken, en of ze goede tips hebben over het gebruik van die specifieke tekst verwerker. Hierna kijken we kort met de klas naar de verschillen en overeenkomsten tussen Microsoft Word en Google Docs, de twee meest gebruikte tekst verwerkers.
Het volgende onderdeel bestaat uit het specifiek bespreken van vier belangrijke functies van Microsoft Word die in bijna elk document van toepassing zijn. Per functie wordt er tijd besteed aan waar deze te vinden is, hoe het gebruik hiervan werkt, en voor welke soort documenten deze functie belangrijk is. Indien mogelijk, wordt er ook terug gekeken naar de tips die studenten suggereerde eerder in de les. In dat geval wordt die student gevraagd of hij/zij kan uitleggen aan de docent waar die functie te vinden is en hoe het gebruikt dient te worden. Voor elke functie laat de docent op het bord elke stap die nodig is voor de functie zien.
Afsluitend reflecteren de studenten naar de antwoorden die zij gaven aan het begin van de les bij het analyseren van het document. Waar mogelijk kunnen zij hun antwoorden aanpassen, ook dit wordt weer kort besproken met de rest van de klas.
Het lesmateriaal
Hieronder een overzicht van het lesmateriaal dat is ontwikkeld voor deze les.
Algemene evaluatie
Het meest opvallende punt feedback wat we hebben ontvangen uit deze les, is dat één van de studenten beschreef dat we een ongelofelijk saai onderwerp toch interessant hebben weten te maken. Uiteraard was het ook onze hoop dat we dit onderwerp enigszins leuk en interactief neerzette, maar om die confirmatie te krijgen is toch erg fijn.
De energizer die we hadden bedacht voor het begin van de les, verliep in eerste instantie niet helemaal zoals we bedacht hadden. Het hielp daarentegen wel om een goed klassenklimaat te scheppen. De tweede opdracht, of kleine energizer, verliep gelukkig wel zoals gepland. De studenten waren vrijwel direct geïnteresseerd. De manier waarop het document was vormgegeven zorgde voor veel reacties vanuit de klas, en alle studenten waren actief betrokken bij de discussie. Dit werd ook weer beaamt in de observaties van de docent die aanwezig was tijdens de les (Roland).
Gedurende de les bespraken we verschillende features van Microsoft Word, één van deze dingen was dat Word een database van templates heeft voor verschillende document designs. Dit was een punt die spontaan opkwam, waardoor we niet een passend document klaar hadden staan, maar we bedachten ons wel een duidelijk voorbeeld te hebben en besloten die even op te zoeken. Door deze keuze, zagen wij ook terug in de feedback dat dit moment de indruk had gewekt bij een student dat we de voorbeelden beter hadden kunnen voorbereiden om tijd te besparen. Dat betekent ook, dat we eigenlijk in de voorbereiding meer tijd hadden kunnen besteden aan het bedenken van mogelijke waardevolle voorbeelden voor deze les, om zodanig te voorkomen dat je tijd verdoet met het zoeken van documenten, of dat het overkomt alsof de les niet goed is voorbereid.
Tijdens het bespreken van de functies van Word, vroegen we verschillende studenten om aan ons uit te leggen hoe deze functies werkten. Dit deden we voor een deel aan de hand van tips over functies die studenten eerder in de les hadden genoemd. Dit bleek achteraf een goede keuze te zijn geweest, verschillende studenten beschreven dat zij dit erg waardeerden op hun feedbackformulier. Ook zorgde het ervoor dat de studenten meer het gevoel hadden betrokken te zijn bij de lesstof door het gebruik van deze interactieve methode.
Op een aantal momenten in de les, hoorde we geluiden van studenten dat ze nog niet bekend waren met bepaalde functies of mogelijkheden, of dat ze zoiets als dit nooit hebben behandeld in lessen op voorgaande scholen. Dit laat zien dat we met deze les een waardevol stuk informatie hebben overgebracht waar de studenten in de praktijk ook daadwerkelijk iets mee kunnen.
Als laatste, helaas zijn we met deze les langer bezig geweest dan gepland was (60 min gepland, uitvoering was 75 minuten om en nabij), wij denken dat dit als gevolg is geweest van een aantal factoren. Zoals bijvoorbeeld de hoge mate van interactie die plaatsvond tussen de studenten en onszelf, maar ook de observerende docent (Roland). Daarnaast zijn we wel van mening dat de extra tijd die we hebben gebruikt, wel een positieve toevoeging is geweest aan het geheel. Hoe dan ook, is het wel belangrijk om in te zien dat lang niet altijd er een mogelijkheid is om zo lang over de tijd heen te gaan, in ons geval hadden we geluk dat de geroosterde les waarvan wij een uur ter beschikking hadden, eigenlijk twee uur duurde. Uiteraard komt daar ook bij kijken dat Roland zo coulant is geweest om deze verlenging toe te staan.
Persoonlijke evaluatie
De derde les had als onderwerp ICT basisvaardigheden, waarvoor Kirsten en ik de keuze hebben gemaakt om dit te richten op het gebruik van Microsoft Word, en met name hoe je een goed uitziend document kan samenstellen. Deze les werd ook weer gegeven aan de SLB-groep van Roland op de vrijdag middag.
Voorafgaand aan de les hadden Kirsten en ikzelf het idee dat dit mogelijk een wat stroeve les zou gaan worden. Het was vrij laat op de laatste dag voor het weekend en het zou de laatste les van die klas zijn. Dat maakte dat wij een groep verwachtte die niet heel interactief mee zou gaan doen met de door ons voorbereide opdrachten en vraagstukken.
Tijdens het uitvoeren van de les, werden wij al snel gewezen op onze verkeerde aanname. Ondanks het feit dat het laat op de vrijdag middag was, deed deze klas enorm goed mee met de lesstof. De start van de les had even een klein zetje in de rug nodig, maar zodra dat balletje eenmaal rolde bleef hij gaan. We hadden het idee om de les te starten door de leerlingen te vragen wat voor aannames ze zouden maken gebaseerd op hoe Kirsten en ik voor de klas stonden. Voor dit voorbeeld had ik een vrij extreem metal band shirt aangetrokken en zat ik wat onderuitgezakt op een stoel voor de klas aan de zijlijn. In eerste instantie had de groep wat moeite met de vraagstelling, en gaf nog wat onzekere antwoorden met voorzichtige vooroordelen. Op een gegeven moment bedacht ik me, ze hebben een specifieker voorbeeld nodig, waarop ik besloot de vraag aan te passen. Nu vroeg ik de studenten; als ze een sollicitatiegesprek zouden moeten voeren met zowel Kirsten als ik, zoals wij er nu uit zien. Wie zouden ze dan aannemen of vertrouwen puur gebaseerd op hoe wij er uit zagen.
Dankzij deze vraagstelling kwam het los, de studenten wisten veel gerichter antwoorden te geven in de richting waar wij naar opzoek waren. Dat maakte dat de overgang van deze introductie naar het presenteren van een document aan je docent een stuk beter verliep. Toen wij eenmaal de concrete lesstof induikten met de klas werd duidelijk dat deze klas eigenlijk best behoefte had aan een les over dit onderwerp. Op verschillende feedback papieren lezen we terug dat ze het een erg interessante les vonden, ondanks het saaie onderwerp wisten wij het toch op een leuke manier neer te zetten benoemde één student. Tijdens de les sprak een student ook de zin uit “dit heb ik nooit gehad op school”. Ook dat was weer een teken van een succesvolle les, ondanks de stroeve start.
Het praktische onderdeel van de les, dat zich bezighield met het bespreken van vier waardevolle functies in Microsoft Word werd ook erg goed ontvangen. Kirsten en ik hadden in de voorbereiding bedacht aan het begin van de les wat vragen te stellen over wie er al bepaalde functies gebruikt voor verslagen. Aan de hand van de antwoorden op die vraag, kon ik tijdens mijn praktische instructie gebruik maken van de kennis van die studenten. Ik vroeg degene die bijvoorbeeld noemde dat ze gebruik maakten van de automatische APA notatie van Word om aan mij uit te leggen hoe ik dat gebruik. Waarbij ik me ook een beetje voordeed alsof ik het echt niet begreep. Dit veroorzaakte een erg mooie interactieve dynamiek tussen de groep en ons als docenten.
Het punt van aandacht die we zijn tegengekomen tijdens deze les was het feit dat we enigzins over de tijdsduur zijn heen gegaan (het zou 60 minuten duren, uiteindelijk hebben wij voor 75 minuten les gegeven). De oorzaak van deze verlenging? Als ik het zou moeten specificeren lag dit met name denk ik aan de overvloed aan interesse en discussie die ontstond tijdens de les. Of het nou ging over ons voorbeeld van een slecht document, of over een scherpe opmerking vanuit Roland wat een discussie voortbracht. Uiteraard is het zaak om je goed bewust te zijn van tijd management tijdens het geven van een les, maar wellicht is het nog belangrijker om te onthouden dat waardevolle lessen niet per se betekent alle vinkjes afvinken op je lesplan. Het feit dat de klas geen lessen meer had na deze, gaf ons uiteraard ook de mogelijkheid om zoveel langer door te gaan. Iets wat zeker niet altijd mogelijk zal zijn, maar de momenten waarop je als docent doorhebt dat je met de klas een waardevol gesprek voert, moet je ook kunnen loslaten dat je misschien niet exact elk puntje wat je wou bespreken aan gaat toekomen. Ja, we zijn een kwartier over de tijd heen gegaan, maar naar mijn mening was dat een kwartier van goed besteedde tijd.
Als eindoordeel ben ik enorm tevreden over hoe deze les zich heeft uitgepakt, het is denk ik een mooi voorbeeld van hoe je de belevingswereld van studenten kan laten aansluiten en zelfs als leidraad kan gebruiken voor een anderzijds saai onderwerp.
Onderbouwing didactische keuzes
Net als in onze vorige les, was de eerste keuze die we maakten om te beginnen met een energizer (outfit check) om de studenten direct te betrekken en geïnteresseerd te maken. Deze korte opdracht zal gekoppeld zijn aan onze tweede opdracht die nog steeds zal dienen als een introductie opdracht om hen te activeren en het denken te sturen (Slooter, 2011, p. 41). De tweede opdracht wordt ook gedaan voordat er instructie plaatsvindt, maar na de introductie van het onderwerp en de lesdoelen. Onze tweede opdracht werkte vooral goed omdat het de studenten direct liet zien wat het effect is van een slecht geformatteerd, lelijk document. Deze les werd gegeven aan dezelfde klas als onze eerste les, het contrast tussen deze twee lessen laat zien hoe effectief deze keuze is geweest.
De studenten leken veel meer betrokken en geïnteresseerd in het onderwerp vergeleken met de eerste les die we aan hen gaven. In deze les vroegen wij de studenten nogmaals om naambordjes te maken, maar deze keer maakten wij er ook actief gebruik van. Dit zorgt ervoor dat de studenten zich meer betrokken voelen bij de stof en individueel aanspreekbaar zijn, daarnaast stelt het ons ook in staat om ervoor te zorgen dat de hele klas een aandeel heeft (Geerts & Kralingen, 2018, pp. 37 – 40, 112).
Terwijl we de verschillende functies van Microsoft Word bespraken, vroegen we de studenten die eerder hadden aangegeven bekend te zijn met die desbetreffende functie om ons uit te leggen hoe we deze moesten gebruiken. Terwijl ze ons uitlegden hoe we dit moesten doen, volgden we hun instructies op het Digiboard (Kolb, 2020, p. 65). Door op deze manier de instructies van de student te visualiseren voor de hele klas, bieden we meer ondersteuning van de stof, en geven we studenten de kans om van elkaar te leren. (Ebbens & Ettekoven, 2015, p. 124).